حدود معنایی واژه های کلیدی چیست؟

در نظریات سازمان مدیریت وبه خصوص مدیریت استراتژیک یک سری از واژه های کلیدی با مفاهیم متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرند. این شیوه درکل مبانی نظری وتوسط اکثر صاحب نظران به کار گرفته شده است. گاهی در برگردان متن به فارسی این تنوع معنایی برای یک واژه نیز رخ داده است.

برای بیان مدل وچارچوب این کتاب، تعریف ومفهوم مشخص برای هر واژه ضروری است. در این مبحث تعدادی از این واژه ها وتفاوت آنها مطرح گردیده است.

1-1-2-1- شرح موضوع
الف- رویکرد[1]

برای معنی رویکرد یا شیوه بررسی چنین گفته شده است: توجه، روی نهادن، روی آوردن. رو به سوی چیزی یا به کسی آوردن. به موضع گیری ، جهت گیری نسبت به مشکل یا موضوعی خاص اطلاق می شود.جهت گیری در تصمیم سازی و تصمیم گیری های راهبردی و یا تاکتیکی را گویند. رویکرد به ما می گوید در تنظیم برنامه های خود باید به کدام سو حرکت کنیم. [2]

ب- مدل[3]

تعدادي از محققين علوم اجتماعي مدل و انگاره [4]را مترادف دانسته و بيان مي دارند كه مدل از ريشه لاتين مودوس به معناي اندازه اخذ شده است كه دلالت بر مجموعه اي فيزيكي، رياضي و يا منطقي داشته و نشان دهنده ساخت هاي اساسي يك واقعيت مي باشد. مدل جزئی کوچک یا بازسازی کوچکی از یک شیء بزرگ است که از لحاظ کارکرد با شیء واقعی یکسان است (گرجی ،1388، ص 33).

مدل دستگاهی است متشکل از مفاهیم، فرضیه ها و شاخص ها که کار انتخاب  و جمع آوری اطلاعات مورد نیاز برای آزمون فرضیه ها را تسهیل می کند(ایران نژاد ،1377، ص 50).

پ- چارچوب[5]

«چارچوب» به زبان فارسی یعنی در برگیرنده و محصور کننده‌ای است که ساختاری را نگه داشته یا حفظ می‌کند. چارچوب خلاصه و معرب شده‌ی عبارت «چهار‌چوب» است. با شنیدن عبارت «چارچوب» بسته به این که گوینده یا نویسنده آن را به چه موضوعی سنجاق کرده، می‌توانید به هرچیزکلی فکر کنید مثل: چارچوب قرارداد، چارچوب نظری و چارچوب ذهنی. [6]

گاهی پارادایم را به چارچوب ذهنی ترجمه می کنند. پارادایم از ریشه کلمه لاتین به معنی الگو و مدل گرفته شده است. یک پارادایم یا چارچوب ذهنی مجموعه اصول و قواعدی است که ” دو” کارانجام می دهد. اول اینکه ، بعضی ازاین اصول حد و مرزهایی برای یک محدوده ایجاد می کنند و دوم اینکه ،باقی اصول مشخص می کنند چطوربرای کسب موفقیت دردایره آن محدودیت ها عمل کنید.

توماس كوهن، مؤلف كتاب «ساختار انقلاب‌های علمی» می گوید: «الگوها نمونه‌های قابل قبول تمرينات علمی می‌باشند، نمونه‌هائی كه در خود، قانون، تئوری، كاربرد و ابزار را دارا می‌باشند.»البته مطابق نظر وی، پارادایم شامل یک مثالواره[7] نیز هست.

ت- الگو[8]

در تعریفی ساده از الگو می توان گفت؛ الگو یا مدل، نمایش نظری و ساده شده از جهان واقعی می باشد. (دهقان،1386،ص65). از الگو، گاه در توجه به کیفیت‌های رفتاری، الگوهای آرمانی و رفتاری و گاه در توجّه به اصول فرهنگ‌ها یاد شده است (گولد،1376،ص91).

الگو معمولا به نمونه کوچکی از یه شی بزرگ یا به مجموعه محدودی از اشیای بی شمار گفته می شود که ویژگی های مهم و اصلی آن شی بزرگ یا اشیا را داشته باشد.(شعباني،1385،ص 218).

برخي الگو را بعنوان بخشي كه شكل يا كيفيت كل را نشان مي دهد، و برخي آن را به عنوان پيش نويس يا نموداري معرفي كرده اند كه راه معمولي يك عمل يا رفتار و يك ساختار ادراكي را نمايش مي دهد. (هومن، 1386، ص65)

آدام اسميت، مؤلف كتاب «نيروی فكر» : «الگو يك سری فرضيات مشترك است. الگو روشی است كه با آن دنيا را تعبير می‌كنيم. الگو دنيا را برای ما شرح می‌دهد و ما را در پيش‌گوئی عمل‌كرد آن ياری می‌دهد.». ويليام هارمون، مؤلف كتاب «يك راه‌نمای ناتمام به سوی آينده» : الگو همان روش ابتدائی درك، تفكر، ارزش‌يابی و عمل در كنار تصويری از حقيقت می‌باشد. الگو به عنوان دركی بی‌چون و چرا و تلويحی به فرهنگ نفوذ كرده و از طريق تجربه مستقيم به جای آموزش به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود. [9]

يك الگوي خوب داراي يك مولفه مهم توصيف است: الگو راه حل منطقي و مستدل يك مساله بوده ، و در واقع يك قاعده سه بعدي دارد كه رابطه بين يك زمينه معين ، يك مساله و جواب آنرا بيان مي كند. توصيف الگو نشان مي دهد كه آن الگو چه زماني مي تواند كارساز باشد، اما فقط تجربه مي تواند به درك اين مطلب كمك كند كه يك الگوي به خصوص چه موقع يك طرح را بهبود مي بخشد. (هومن، 1386، ص66)

تفاوت مدل و الگو را اين گونه می توان بيان کرد : هر فرد ، متناسب با رشد و توانايی های خود در تعامل با ديگران قرار می گيرد و از ميان آن ها کسانی که بيشتر او را تحت تاثير قرار می دهند ، برايش « مهم » می شوند و سعی می کند خود را « شبيه » و « همانند » آن ها سازد و تغيير نمايد . به اين افراد « الگو » می گوييم. اما مدل به مجموعه‌ای مادی، رياضی يا منطقی اطلاق می‌شود که ساخت‌های اساسی يک واقعيت را می‌رساند و درسطح خود، قادر به تبيين آن و ارائه کارکردهايش است( ساروخانی ، 1370 ، ص 458 ).

ث- فرآیند

بنیاد مدیریت کیفیت اروپایی[10] فرآیند[11] را اینگونه تعریف می کند: فرآیند، توالی فعالیت‌هایی است که با تولید خروجی‌ های موردنیاز از ورودی‌های متنوع، ارزش افزوده ایجاد می‌کند.

فرآیند مجموعه‌ای از رخدادها، فعالیت‌ها و نقاط تصمیم مرتبط به هم است که تعدادی از عملگرها و اشیا را دخیل نموده تا به خروجی مشخصی رسیده و برای حداقل یکی از مشتریان خود ایجاد ارزش نماید.

جنبه های مشکل ساز و راه حل

در تعریف واژه های فوق می توان گفت که دیدگاه محققان در حدود و ثغور آنها متفاوت است. همین امر باعث می شود که نتوان به صراحت از یک واژه برای بیان مفهومی خاص استفاده نمود. برای نمونه، بعضی از صاحب نظران تاکید دارند که مدل به رابطه ریاضی میان متغیرهای تحقیق اطلاق می شود. گروهی دیگر در آن سر طیف، توصیف و تشریح و تفهیم مساله ای با استفاده از بیان جملات را مدل می دانند. در مواردی این تنوع در کاربرد یک واژه، به برگردان متون لاتین به فارسی مربوط می شود.

دراین کتاب، نگرش سیستمی مبنای نام گذاری مباحث مطرح شده در جنبه های مختلف مدیریت استراتژیک قرار گرفته است. با این حال، برای رعایت امانت داری در بیان نظریه ها، از همان واژه های مورد استفاده توسط محققان استفاده شده است. درجدول زیر بعضی واژه های پرکاربرد و ویژگی های آنها آمده است.

جدول شماره 1-1 : مفهوم واژه های کلیدی مورد استفاده در مبانی نظری

[1]– Approach

[2] – https://www.parsi.wiki/fa/wiki/topicdetail/f4afa5fdb5d249199c44b3713e4ea780

[3]– Model

[4] – Model or Idea

[5]– Framework

[6] – https://www.netstart.ir/18117

[7] -Exemplar

[8]– Pattern

[9] -http://mohmmadtagi.blogfa.com/post/1041

[10]– EFQM

[11]– Process